Khởi nghiệp đang trở thành câu chuyện ngày càng phổ biến. Bất cứ ai cũng muốn thử tài năng kinh doanh của mình bởi “phi thương bất phú”. Tuy nhiên, việc kinh doanh nhìn tưởng dễ nhưng khi bắt tay vào làm thì lại vô vàn khó khăn bủa vây. Chính vì thế, bài viết này sẽ tổng hợp 25 mô hình kinh doanh tiềm năng nhất và có khả năng thành công cao nhất nếu bạn thực hiện nó. 

Mô hình kinh doanh là gì? 

Mô hình kinh doanh (business model) là thuật ngữ được sử dụng lần đầu vào những năm 1990. Mô hình kinh doanh chính là cách thức mà doanh nghiệp sẽ sử dụng nguồn lực, cũng như xây dựng mối quan hệ với khách hàng để phát triển và tạo ra lợi nhuận. 

Mỗi một doanh nghiệp trước khi bắt đầu việc kinh doanh của mình đều cần lựa chọn mô hình kinh doanh cụ thể. Đây cũng là cơ sở để mọi người có thể nhận biết và định vị về doanh nghiệp. 

Đừng nhầm lẫn mô hình kinh doanh với mô hình doanh thu. Mô hình doanh thu chỉ là 1 phần tạo nên mô hình kinh doanh thành công mà thôi. 

Vai trò của mô hình kinh doanh đối với sự phát triển của doanh nghiệp

Như đã nói, mỗi doanh nghiệp cần xác định mô hình kinh doanh ngay từ khi bắt đầu. Lý do đơn giản bởi việc phát triển theo mô hình kinh doanh sẽ mang lại những lợi ích to lớn:

• Mô hình kinh doanh giúp định hướng phát triển của doanh nghiệp trong tương lai. 
• Giúp doanh nghiệp cạnh tranh dễ dàng hơn với đối thủ. Bởi sản phẩm/dịch vụ có thể sao chép, nhưng mô hình kinh doanh thì khó hơn. 
• Dễ dàng thu hút được khách hàng tiềm năng với những mô hình kinh doanh độc đáo, mới lạ. 
• Bám theo mô hình kinh doanh, doanh nghiệp sẽ dễ hình thành các ý tưởng và giải pháp kinh doanh hiệu quả nhất.

Mô hình kinh doanh hiệu quả cần hội tụ những yếu tố nào? 

Một mô hình kinh doanh hiệu quả cần phải hội tụ 4 yếu tố sau đây: 

Tiềm năng thị trường

Nếu chỉ chăm chăm vào việc chọn mô hình kinh doanh mà không quan tâm tới tiềm năng thị trường thì chắc chắn doanh nghiệp của bạn sẽ “đi xa lắm”. Thị trường luôn là một trong những yếu tố tiên quyết quyết định tới sự thành công của doanh nghiệp. 

Lợi thế cạnh tranh 

Lợi thế cạnh tranh được nói tới ở đây chính là việc sản phẩm/dịch vụ của doanh nghiệp có gì khác, có gì nổi bật hơn so với những doanh nghiệp chung ngành nghề khác. Đó có thể là về mặt giá cả, hình thức của sản phẩm hoặc một tính năng nổi trội nào đó…

Tiềm lực của doanh nghiệp 

Việc thấu hiểu được về những tiềm lực của doanh nghiệp sẽ giúp doanh nghiệp thành công được một nửa. Mỗi doanh nghiệp nên xác định được nguồn vốn của mình, các mối quan hệ về nhà cung ứng, nhà đầu tư hoặc đối tác… Ngoài ra, đó còn là những lợi ích mà sản phẩm mang lại cho khách hàng hoặc trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR) mang lại. 

Đội ngũ quản lý doanh nghiệp

Doanh nghiệp muốn thành công không thể thiếu sự đồng hành của đội ngũ nhân sự. Một đội ngũ nhân sự có năng lực, có động lực phấn đấu, có tâm huyết sẽ giúp doanh nghiệp phát triển nhanh chóng. 

Các bước xây dựng mô hình kinh doanh vận hành hiệu quả

Có rất nhiều mô hình kinh doanh mà doanh nghiệp có thể lựa chọn. Tuy nhiên, nhìn chung thì các mô hình kinh doanh đều có thể áp dụng 5 bước sau để xây dựng và vận hành hiệu quả. 

Bước 1: Đánh giá nhu cầu của khách hàng

Khi xây dựng mô hình kinh doanh, bạn cần khảo sát và tìm hiểu nhu cầu của khách hàng. Doanh nghiệp của bạn đang hướng tới đối tượng khách hàng tiềm năng nào? Họ quan tâm tới vấn đề gì? Doanh nghiệp cần làm gì để thu hút các đối tượng đó. 

Một khi đã biết rõ đối tượng khách hàng của mình là ai thì doanh nghiệp sẽ xây dựng các ý tưởng kinh doanh phù hợp. Tỷ lệ thành công cũng sẽ cao hơn. 

Bước 2: Tạo giá trị cho sản phẩm/dịch vụ 

Sau khi đã biết khách hàng của mình muốn gì, có nhu cầu như thế nào thì doanh nghiệp cần tìm cách để tạo ra giá trị giúp thỏa mãn những nhu cầu đó. Điều này đồng nghĩa với việc sản phẩm/dịch vụ cần có chất lượng, mẫu mã phù hợp. Bạn cần để khách hàng cảm nhận được họ chi trả một khoản tiền cho sản phẩm là xứng đáng. 

Bước 3: Hoạch định chi phí 

Xây dựng mô hình kinh doanh muốn thành công, muốn hiệu quả cần được hoạch định chi phí phù hợp. Làm thế nào để sản xuất được sản phẩm/dịch vụ vừa chất lượng lại vừa tốn ít chi phí nhất. Để làm được việc này đòi hỏi doanh nghiệp cần có cơ sở hạ tầng hiện đại. Hơn nữa, nguồn nguyên liệu cũng cần có giá tốt. Đội ngũ nhân viên cần chuyên nghiệp, thành thạo trong công việc và có tinh thần trách nhiệm cao. 

Bước 4: Thực hiện chiến lược đưa sản phẩm tới tay khách hàng

Việc quảng bá sản phẩm có thể dựa vào các chiến dịch marketing đa dạng. Ví dụ như: quảng cáo trên truyền hình, tờ rơi, tổ chức hội chợ, phát sản phẩm dùng thử… Sau khi thực hiện các chiến dịch này, bạn cần thu thập phản hồi của khách hàng. Những phản hồi này là nguồn tư liệu quý giá để doanh nghiệp cải thiện chất lượng sản phẩm cũng như có thêm ý tưởng để phát triển sản phẩm mới. 

Một số cách tiếp cận khách hàng khá được ưa chuộng hiện nay đó là sử dụng các kênh thương mại điện tử hoặc mở đại lý, cửa hàng – cách thức này có phần tốn kém đối với những start-up. 

Bước 5: Thực tế hóa mô hình kinh doanh

Sau khi đã tiến hành các bước ở trên, doanh nghiệp có thể bắt tay vào thực tế hóa mô hình kinh doanh. Lúc này, doanh nghiệp cần chuẩn bị đủ vốn đầu tư cũng như nguồn nhân lực, cơ sở vật chất để vận hành trơn tru. Ngoài ra, việc xem xét bắt tay với những đối tác tiềm năng cũng là một cách thức hay để doanh nghiệp phát triển bền vững, lâu dài. 

Tổng hợp 25 loại mô hình kinh doanh đầy tiềm năng

1. Mô hình nhượng quyền thương hiệu

Mô hình nhượng quyền thương hiệu vốn đã trở nên quen thuộc, đặc biệt là với ngành F&B. Các thương hiệu có tiếng sẽ bán quyền sử dụng thương hiệu, từ cách thức vận hành cho tới công thức món ăn đều được chuyển giao đầy đủ. 

Bạn có thể thấy các mô hình nhượng quyền nổi tiếng trên thế giới như Starbucks, McDonald’s, Ace Hardware…

2. Mô hình kinh doanh Canvas

Người sáng lập ra mô hình kinh doanh Canvas chính là nhà kinh tế Alexander Osterwalder. Công cụ này đặc biệt hữu ích cho các Startup. Mô hình Canvas gồm 9 yếu tố quan trọng như phân khúc khách hàng, giá trị đề xuất… Nó là bản mô phỏng phương án mà các doanh nghiệp tạo ra chỉ trên 1 trang giấy. 

Mô hình Canvas giúp các doanh nghiệp tập trung vào việc thiết kế mô hình kinh doanh, thoát khỏi việc tư duy tập trung phát triển sản phẩm. Một số công ty lớn đang sử dụng hiệu quả mô hình này đó là P&G, Facebook, Google…

Ưu điểm lớn nhất của mô hình kinh doanh Canvas chính là giúp doanh nghiệp tiết kiệm được thời gian và nhân lực.

3. Mô hình kinh doanh dropshipping

Đây là mô hình kinh doanh vô cùng thú vị. Hiểu đơn giản, bạn đăng sản phẩm của nhà cung cấp lên các kênh với mức giá tùy ý. Khi có khách mua hàng, bạn trả tiền cho nhà cung cấp với mức giá niêm yết của họ. Nhà cung cấp ghi nhận thông tin của khách mua hàng và chuyển sản phẩm tới tay khách hàng. Việc bạn cần làm lúc này là theo dõi đơn hàng đợi nhận tiền hàng về ví. 

Mô hình này khá phổ biến ở nước ngoài nhưng tại Việt Nam còn hạn chế. Lý do là bởi tỷ suất lợi nhuận của mô hình này chưa được cao. 

4. Mô hình Freemium

Mô hình Freemium là một mô hình được các Startup ưa thích sử dụng. Với mô hình này, khách hàng có thể được sử dụng miễn phí. Tuy nhiên, với phiên bản cao cấp hơn thì khách cần chi trả một khoản phí nhất định. Hiện nay, đa phần các ứng dụng của một số công ty đều cho sử dụng miễn phí và mất phí với các bản Pro. 

Tuy nhiên, để tồn tại với mô hình Freemium thì sản phẩm/dịch vụ phải thực sự mang lại lợi ích nhất định. Điều này mới có thể kích thích người dùng “mở hầu bao” cho gói dịch vụ cao cấp hơn. 

5. Mô hình đăng ký

Đây là mô hình được nhiều doanh nghiệp truyền thống và doanh nghiệp trực tuyến áp dụng. Khách hàng sử dụng dịch vụ sẽ trả tiền theo tháng hoặc theo năm. Ví dụ như Netflix, HBO Go hay Disney+… cũng đều sử dụng mô hình này. 

6. Mô hình tạo doanh thu ẩn – Hidden revenue business model

Mô hình tạo doanh thu ẩn là mô hình mà khách hàng không phải trả phí cho việc sử dụng dịch vụ. Tuy nhiên doanh nghiệp vẫn kiếm được doanh thu từ những nguồn khác. 

Một số ví dụ điển hình cho mô hình này chính là Facebook, Google, Tiktok, Instagram, Twitter…

7. Mô hình một đổi một

Theo đúng tên gọi của mô hình, khi khách mua một sản phẩm thì một sản phẩm sẽ được trao cho tổ chức từ thiện. Mô hình này sẽ thu hút được bản chất từ thiện của khách hàng, đồng thời cũng thể hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. 

Nhãn hiệu giày TOMS đã áp dụng rất tốt mô hình này. Cứ 1 đôi giày được bán thì 1 đôi giày sẽ được trao cho trẻ em kém may mắn. 

8. Mô hình bán hàng trực tiếp

Mô hình này đã quá quen thuộc khi các sản phẩm được bán trực tiếp tại cửa hàng. Ví dụ như spa, quán coffee, nhà hàng… Mặc dù hiện nay người tiêu dùng có thói quen mua sắm qua các kênh thương mại điện tử thì việc mua sắm trực tiếp vẫn được ưa chuộng. 

9. Affiliate Marketing – mô hình kinh doanh tiếp thị liên kết

Với mô hình này, các công ty sẽ thu tiền bằng cách giới thiệu hoặc đánh giá sản phẩm, dịch vụ của công ty khác. Thông thường, các sản phẩm sẽ là mỹ phẩm, khách sạn, homestay, quần áo, thực phẩm chức năng…

10. Mô hình kinh doanh thương mại điện tử – E-commerce marketplace business model

Mô hình thương mại điện tử giúp người bán và người mua có thể dễ dàng giao dịch bằng nền tảng trực tuyến. Việc giao dịch đơn giản, dễ dàng. Một số sàn thương mại điện tử nổi bật hiện nay ở Việt Nam có thể nói đến là Shopee, Lazada, Tiki…

11. Mô hình kinh doanh vận chuyển

Mô hình kinh doanh vận chuyển cung cấp dịch vụ giao hàng tận nơi. Giaohangtietkiem, VNPost, Giaohangnhanh, ViettelPost… là những ví dụ nổi bật cho mô hình này. 

12. Mô hình kinh doanh đa cấp

Đây là một mô hình kinh doanh rất dễ bị hiểu nhầm và cho là lừa đảo. Trên thực tế thì mô hình này rất thành công tại thị trường nước ngoài. Với mô hình này, các thành viên sẽ tham gia bán sản phẩm để được hưởng lợi nhuận nhất định. Những người càng lên vị trí cao thì lợi nhuận sẽ thu được càng nhiều. Amway là doanh nghiệp đã sử dụng mô hình này rất thành công. 

13. Mô hình kinh doanh dựa trên đấu giá

Mô hình đấu giá khá phổ biến tại nước ngoài nhưng tại Việt Nam không được quan tâm nhiều. Với mô hình này, người mua sẽ chọn đấu thầu mua một sản phẩm/dịch vụ như bất động sản, đồ cổ hoặc bán hàng của một số doanh nghiệp. Ví dụ như eBay, Amazon…

14. Mô hình kinh doanh đa thương hiệu

Một ví dụ điển hình cho mô hình kinh doanh này là LVMH Group. LVMH Group là tập đoàn hội tụ những thương hiệu xa xỉ bậc nhất thế giới. Lẽ dĩ nhân, để tiếp cận được mô hình kinh doanh đa thương hiệu thì bạn cần có một nguồn lực lớn để xây dựng một đế chế riêng. 

15. Mô hình kinh doanh cho thuê 

Doanh nghiệp sẽ cho thuê các sản phẩm – thường là những sản phẩm có giá thành cao mà khách hàng không đủ tiền để mua. Ví dụ như cho thuê nhà, thuê thiết bị, thuê lều trại…

16. Mô hình Marketplace

Mô hình này kiếm nguồn thu từ việc thu phí của người mua hoặc người bán để giao dịch thành công. Hoặc các dịch vụ để quảng cáo sản phẩm của người bán, dịch vụ bảo hiểm để người mua cảm thấy yên tâm. eBay, Airbnb… là 2 cái tên nổi bật với mô hình Marketplace. 

17. Mô hình kinh doanh lưỡi dao cạo 

Mô hình này được đặt theo tên của chính sản phẩm phát minh ra mô hình. Đó là bán một sản phẩm dưới giá thành nhằm tăng doanh số bán hàng của sản phẩm dùng 1 lần. 

Đó là lý do bạn có thể thấy Gillette bán lưỡi dao cạo mà không cần tay cầm dao cạo. Việc này giúp gắn kết khách hàng liên tục và thúc đẩy khách hàng giao dịch mua thêm theo thời gian. 

18. Mô hình kinh doanh lưỡi dao cạo ngược

Với mô hình lưỡi dao cạo ngược thì bạn có thể cung cấp 1 sản phẩm có lợi nhuận cao để thúc đẩy doanh số bán hàng của 1 sản phẩm có lợi nhuận thấp. Ví dụ điển hình đó chính là Apple iPod, Macbook, iTunes…

19. Mô hình kinh doanh gia đình

Với mô hình này, doanh nghiệp có thể được kiểm soát bởi 2 thành viên của gia đình trở lên. Quyền lãnh đạo sẽ tiếp tục được chuyển giao cho người thừa kế. Một số ví dụ như Ford, Prada, Walmart…

20. Mô hình Agency

Hiện nay, mô hình agency đang rất phát triển. Nó cung cấp các giải pháp, dịch vụ marketing cho các cá nhân, doanh nghiệp. Ý tưởng cho mô hình agency đó là tạo ra lượng khách hàng tiềm năng, xây dựng đội ngũ để quản lý dự án. Sau đó, tiếp tục phát triển agency để tiến hành các dự án khác. Mô hình này rất thích hợp với lĩnh vực Digital Marketing. 

21. Mô hình kinh doanh tư vấn 

Mô hình này dựa trên việc thuê những người có năng lực và giao cho họ giải quyết những dự án của khách hàng. Khách hàng sẽ trả một khoản chi phí, có thể là theo giờ, có thể là theo ngày. Đây cũng chính là mô hình mà Accenture – công ty tư vấn thành công nhất trên thế giới đã áp dụng. 

22. Mô hình kinh doanh giá thành thấp nhưng chất lượng cao

ALDI – chuỗi siêu thị của Đức chắc chắn là ví dụ phù hợp nhất với mô hình này. ALDI cung cấp những sản phẩm với mức giá rẻ nhưng chất lượng vẫn được đảm bảo nhất có thể. Có được điều này nhờ việc ALDI tiết kiệm tối đa mức chi phí phải chi trả cho nhân công cũng như thiết bị sử dụng trong siêu thị. 

23. Mô hình kinh doanh dựa trên nội dung do người dùng cung cấp

Thay vì phải suy nghĩ nội dung thì mô hình này thỏa sức cho người dùng sáng tạo content. Youtube, hay Quora – trang web phổ biến tại Mỹ chuyên về Hỏi Đáp. 

24. Mô hình kinh doanh nhân bản

Mô hình kinh doanh nhân bản được Brunello Cucinelli đi đầu thử nghiệm dựa trên 3 trụ cột chính: Nghề thủ công Ý; Tăng trưởng bền vững; Định vị và phân phối độc quyền.

Mô hình kinh doanh này vận động dựa trên nguyên tắc lợi nhuận thu được mà không gây tổn hại tới ai. Trái lại nó còn giúp cải thiện đời sống của con người. 

25. Mô hình kinh doanh lưu động

Mô hình này còn khá mới mẻ tại Việt Nam. Thay vì thuê mặt bằng cửa hàng thì doanh nghiệp sử dụng các xe buýt hoặc xe bán tải chạy lưu động để bán đồ ăn, kem hoặc hoa quả…

Lời kết

Mô hình kinh doanh rất đa dạng và đổi mới từng ngày. Mỗi mô hình kinh doanh lại có những lợi thế và rủi ro nhất định. Vì thế, cách để nhận ra đâu là mô hình kinh doanh phù hợp với doanh nghiệp của mình đó chính là thử nghiệm và liên tục sửa chữa, đổi mới.